Nurt Gestalt
Gestalt to nurt psychoterapi humanistyczno – doświadczeniowej. Został opracowany przez Fritza Perlsa i jego żonę Laurę w latach czterdziestych XX wieku.
Gestalt jest pełen życia, promuje bezpośrednie doświadczenie. Klient dochodzi do tego, co, oraz jak myśli, czuje i robi, kiedy znajduje się w interakcji z terapeutą. Rozwój ma miejsce min. dlatego, że między terapeutą a Klientem dochodzi do prawdziwego kontaktu. Terapeuta Gestalt dąży do bycia autentycznym i transparentnym w swojej roli, co oznacza, że nie ukrywa swoich emocji ani opinii, ale tylko w takim przypadku, gdy mają one znaczenie dla procesu terapeutycznego. Takie podejście pomaga Klientowi poczuć się bardziej komfortowo i otworzyć na swoje emocje.
W terapii ważny jest dialog egzystencjalny. Terapeuta nie ma z założenia żadnych zamierzeń, nie ma żadnego pragnienia, by dokądkolwiek dojść, i rozumie, że najistotniejsza w naturze związku człowieka ze środowiskiem jest wzajemna zależność, a nie niezależność. Dialog egzystencjalny polega na empatycznej rozmowie i przeżywaniu skupionym na “tu i teraz”. Podczas tego dialogu (Ja – Ty) Klient ma szansę zyskać świadomość “własnego Ja” na granicy kontaktu z drugim człowiekiem.
Gestalt kładzie duży nacisk na proces kontaktu – interakcje między Klientem, a jego otoczeniem. Terapeuta pomaga Klientowi zauważyć, jak wchodzi w kontakt z innymi ludźmi, co się dzieje w tym kontakcie i w jaki sposób może to wpływać na jego życie. Terapeuta pomaga też rozpoznać, kiedy osoba unika kontaktu (np. poprzez mechanizmy obronne), i wspiera ją w procesie zdrowego „odrywania się” od nieproduktywnych wzorców.
W nurcie Gestalt, terapeuta często odzwierciedla uczucia, myśli i zachowania Klienta, aby pomóc mu dostrzec to, co dzieje się w danym momencie. Może to obejmować odzwierciedlanie emocji, które nie zostały jeszcze wyrażone, lub pokazanie Klientowi, jak jego reakcje mogą wpływać na innych. Tego rodzaju technika pomaga Klientowi dostrzec swoje nieświadome reakcje i lepiej zrozumieć siebie.
Jedną z ról terapeuty jest wymyślanie eksperymentów i projektowanie ich w taki sposób, by poszerzały samoświadomość Klienta na temat tego, co robi w danym momencie i jak to robi. Może to obejmować różne techniki, takie jak praca z ciałem, techniki dramatyczne, rozmowa z wyobrażoną postacią lub symbolicznymi przedmiotami. Celem tych eksperymentów jest pomóc Klientowi doświadczyć siebie w nowych kontekstach i nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie z problemami.
Terapia Gestalt opiera się na myśli, że każdy człowiek ma w sobie pewien pęd w kierunku aktualizacji, spełnienia oraz rozwoju i jeżeli będzie potrafił zaakceptować wszystkie aspekty samego siebie bez wystawienia sobie za wszystko oceny, to będzie mógł zacząć myśleć, czuć i zachowywać się inaczej. Teoria zmiany w Gestalt stanowi, że im bardziej próbujemy być tym, kim nie jesteśmy, tym bardziej pozostajemy tym samym. Zgodnie z paradoksalną teorią zmiany Beissera, zmieniamy się wtedy, kiedy uświadamiamy sobie, kim jesteśmy, w przeciwieństwie do tego, kiedy próbujemy się stać tym, kim nie jesteśmy. Zmiana w terapii Gestalt nie jest wymuszana, ale wynika z procesu samopoznania i doświadczeń pacjenta. Terapeuta wspiera Klienta, ale nie narzuca gotowych rozwiązań. W tej terapii zmiana jest postrzegana jako naturalny proces, który wynika z autentycznego doświadczenia i zrozumienia siebie.
Czas teraźniejszy (tu i teraz) jest najważniejszym czasem w terapii Gestalt, dlatego terapeuta będzie kładł akcent na doświadczanie chwili obecnej. Terapeuta będzie Cię zachęcał do dialogu w czasie teraźniejszym zadając takie pytania, jak: „co się teraz dzieje?”, „jak jest teraz?”, „co czujesz, siedząc tu i rozmawiając ze mną?”, „jak to jest dla Ciebie teraz”? itp.
Niedokończone sprawy mogą ujawniać się w niewyrażonych uczuciach, takich jak niechęć, wściekłość, ból, nienawiść, lęk, smutek, poczucie winy i odrzucenia. Z uwagi na to, że te uczucia nie są przedmiotem pełnego przeżywania w świadomości, tkwią gdzieś w tle i nie dają spokoju. Człowiek przenosi je do obecnego życia w sposób, który zaburza mu skuteczny kontakt z samym sobą i z innymi. Niedokończone sprawy nie ustępują aż do momentu, kiedy stawi się im czoło i poradzi sobie z niewyrażonymi uczuciami. Terapeuta może pomóc Klientowi zrozumieć, jak przeszłe doświadczenia wpływają na jego życie obecne. Terapeuta wspiera osobę w procesie zakończenia spraw i integracji tych doświadczeń w sposób, który umożliwia jej życie w pełni w chwili obecnej.
Aktywne zaangażowanie osoby we własny proces terapeutyczny powoduje, że podczas procesu terapii Gestalt Klient min.:
- zwiększa świadomość samego siebie,
- stopniowo przejmuje na własność swoje doświadczenia (w przeciwieństwie do zrzucania na innych odpowiedzialności za to, co myśli, czuje i robi),
- rozwija umiejętności i przejmuje jako swoje wartości, które pozwalają mu zaspokoić potrzeby, nie ignorując i nie zaburzając praw innych ludzi,
- osiąga głębszą świadomość wszystkich bodźców zmysłowych,
- uczy się przyjmować odpowiedzialność za to, co robi, między innymi akcentować konsekwencje swoich działań,
- przechodzi od wsparcia zewnętrznego ku coraz większemu wsparciu wewnętrznemu,
- będzie potrafił poprosić o pomoc, uzyskiwać pomoc od innych i dawać ją innym.
Każda terapia powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb Klienta, a wybór odpowiedniego podejścia terapeutycznego zależy od wielu czynników, w tym od stanu zdrowia psychicznego, gotowości do pracy nad sobą i celów terapeutycznych. Choć dla wielu osób psychoterapia Gestalt może być skuteczną metodą leczenia, istnieją pewne przypadki, w których psychoterapia Gestalt może nie być najbardziej odpowiednia. Oto kilka sytuacji, w których nie jest polecana:
Osoby z poważnymi zaburzeniami psychicznymi – np. zaburzenia psychotyczne, które mogą wymagać bardziej strukturalnego podejścia terapeutycznego lub leczenia farmakologicznego. Zaburzenia psychotyczne to grupa zaburzeń psychicznych, które charakteryzuje utrata zdolności oceny rzeczywistości, zaburzenia w jej postrzeganiu, zmienność nastrojów oraz występowanie halucynacji i/lub urojeń. Do zaburzeń psychotycznych można zaliczyć m.in. schizofrenię i depresję psychotyczną.
Osoby w kryzysie emocjonalnym – np. osoby z aktywnymi myślami samobójczymi. W takich przypadkach wymagane jest natychmiastowe wsparcie w postaci terapii kryzysowej lub leczenia szpitalnego.
Osoby z głębokimi trudnościami w nawiązywaniu relacji interpersonalnych – terapia Gestalt często wymaga aktywnego uczestnictwa i zaangażowania w proces terapeutyczny, w tym na chociażby minimalną otwartość dotyczącą kontaktu emocjonalnego z terapeutą.
Osoby, które nie są gotowe do pracy nad samorefleksją – terapia Gestalt, jak wiele innych nurtów psychoterapeutycznych, wymaga od Klienta otwartości na introspekcję, samoświadomość i refleksję nad swoimi emocjami, myślami i zachowaniami.